Διαβάζοντας ξανά και ξανά τον, κατά Κωστή Παπαγιώργη, βίο (και πολιτεία) του κοτζαμπάση της Γορτυνίας Κανέλλου Δεληγιάννη, συμπεραίνω πως η πλέον «λειτουργική» και γόνιμη Ιστορία είναι αυτή που έχει απαλλαγεί πλήρως από βεβαιότητες. Όλων των ειδών και όλων των αποχρώσεων.

Η «επίσημη» ελληνική ιστοριογραφία, εμπλέκοντας τα πρόσωπα και τα γεγονότα στο δόγμα της «εθνικής αυτοσυνειδησίας», μεταχειρίστηκε το σύνολο σχεδόν του περιεχομένου της με όρους «μικροπολιτικής μεγαλοψυχίας». Μέσα στην «πατριωτική της φιλαρέσκεια», ήταν αδύνατον να «χωρέσουν» σκιές και… παραπτώματα. Αποκλίσεις που θα τσαλάκωναν το «εθνικό ένδυμα». Πολλώ δε μάλλον, «αναθεωρήσεις» που θα έθεταν εν αμφιβόλω τα «ηρωικά της στερεότυπα». Ενίοτε και τους… μύθους της.

Σε αντίθεση με αυτά, ο Κωστής Παπαγιώργης (και όχι απαραίτητα ως ιστορικός) μετακινεί το ενδιαφέρον της ανάγνωσης στα πέραν των… επιτρεπομένων, προβαίνοντας σε μία χαρισματική αποδόμηση του «αγιολογικού πυρήνα» της  ιστοριογραφίας. Χωρίς «αιρετικές προθέσεις» και χωρίς καμία «ιδεολογική υστεροβουλία». Λόγοι, άλλωστε, που καθιστούν τις «αναψηλαφήσεις» του ευρύχωρα συναρπαστικές και βαθύτατα αναζωογονητικές.

Στην ανατρεπτική μυθιστοριογραφία του Κανέλλου Δεληγιάννη, οι «σταθερές αξίες» του Επαναστατικού Αγώνα υποχωρούν υπό το βάρος ανθρώπινων παθών και ιδιαιτεροτήτων. Ο εκ των γενναιότερων στρατηγών του ‘21 (όπως τον «θέλει» η επίσημη ιστορία), θα αποδειχθεί τα μάλα εκδικητικός και φανατικός υπερασπιστής του «κοτζαμπάσικου πολιτισμού». Αυτού που ήθελε πάντα την έχθρα να προηγείται της αγάπης.

Ο Κωστής Παπαγιώργης, χωρίς να λησμονεί το θετικό περιεχόμενο της Επανάστασης (το αντίθετο μάλιστα), διεισδύει στα «απόκρυφα» των ιστοριών της, με οδηγό τα δεκατρία χειρόγραφα τετράδια του προύχοντα της Γορτυνίας. Θέτοντας εξ αρχής τους «όρους» της δικιάς του έρευνας (αρνούμενος ταυτόχρονα κάθε εκδοχή περί συσπειρωμένου λαού που στράφηκε σύσσωμος κατά του τυράννου), θα ανασύρει από το «ιστορικό σκότος» μύρια όσα δυσάρεστα από τη «φιλολογική υγεία» του Έθνους. Εν προκειμένω, τον άκρατο και ιδιοτελή τοπικισμό των μεγάλων οικογενειών του Μοριά.

Ο «απείθαρχος» λόγος του συγγραφέα, κινούμενος μεταξύ «άρνησης» και «συμπάθειας», θα καταγράψει με «λογοτεχνική μαεστρία» το «πέρασμα» της τουρκόφρωνης τάξης των προκρίτων στην Επανάσταση, μέσα από την προσωπική διαδρομή ενός επιφανούς κοτζαμπάση και με μόνιμο φόντο τις φατριαστικές διαμάχες και τους σπαρακτικούς εμφυλίους. Άλλωστε, η ένταξη της μεγάλης φατρίας των Δεληγιανναίων στον Αγώνα θα περάσει από «σαράντα κύματα» (με κορυφαίο κεφάλαιο εκείνο της ταραγμένης σχέσης της οικογένειάς του με το Κολοκοτρώνη) και θα ολοκληρωθεί με την σπαραξικάρδια απογοήτευση του γέροντα Κανέλλου.

Το δράμα του Δεληγιάννη ήταν σύμφυτο του οδυνηρού του τέλους. Αυτός που είχε τους δικούς του Βεκίληδες στην Πόλη, αυτός που κυκλοφορούσε με τούρκικες γούνες και συμπεριφερόταν σαν Τούρκος Αγάς (και παρά την άρνησή του να αλλαξοπιστήσει) ήταν αδύνατον να συμβιβαστεί με την ιδέα της απομόνωσης. Γιατί αυτός ποθεί την επανάσταση μόνον υπό έναν (και μοναδικό) όρο: ότι στη θέση του Τούρκου θα έρθει αυτός…

Τα απομνημονεύματα του Κανέλλου θα αποδειχτούν πλειστάκις «εκτονωτικά» σε σχέση με το δράμα του. Σε ηλικία 78 χρονών, θα ανασύρει από τα μέσα του βάθη τη χαλασμένη καρδιά ενός νικημένου άρχοντα, που αντλεί την αλήθεια του από τη μνησικακία και τη χολερική εκδίκηση παρά από την υπερηφάνεια για τα εθνικά κατορθώματα. Αρνούμενος να δεχθεί ότι οι Μοραΐτες άρχοντες έχασαν την «πατρίδα» τους από τους… νεοέλληνες. Τους «ξένους», τους «φερέοικους», τους δευτεροκλασάτους, τους ξεβράκωτους κλέφτες.

Τι κι αν ο ίδιος θα δώσει το στρατιωτικό του «παρών» στο Μεσολόγγι, στη μάχη του Πέτα, στην πολιορκία της Τριπολιτσάς. Τι κι αν θα βρεθεί μαζί με τον Κολοκοτρώνη στις φυλακές του Κουντουριώτη… Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν προέχει του οικογενειακού συμφέροντος. Από την ηγεμονία της φατρίας του. Ο «επαναστάτης» Κανέλλος θα επιστρέψει δια των απομνημονευμάτων του για την ύστατη μάχη της ζωής του. Την υπεράσπιση των «κεκτημένων» της τάξης του.

Για όσους εμμένουν ακόμη στις ιστορικές (και όχι μόνο) βεβαιότητες, το βιβλίο του Κωστή Παπαγιώργη θα αποδειχθεί πολύ στενάχωρο. Για τους υπολοίπους, μία μόνο η προτροπή: σπεύσατε…