Με τις ημερομηνίες δεν τα πάω καθόλου καλά, γι’ αυτό και μου είναι αδύνατο να προσδιορίσω επακριβώς και τα χρόνια που μεσολάβησαν από τη γνωριμία μου με τον Νίκο Ξυδάκη. Μέσες άκρες, αυτά θα είναι γύρω στα δεκαοχτώ. Σε κάθε περίπτωση, ήταν «μέσα» στα μαγικά χρόνια του Παλιού Ωδείου.

Ο Ξυδάκης ερχόταν για πρώτη φορά στην Καβάλα, έχοντας ήδη στις αποσκευές του μουσικές εξαίσιες… ορατού θιάσου. Επί τρία συνεχόμενα βράδια, η εμβληματική (και αξεπέραστη) σκηνή του παλιού καπνομάγαζου, γέμιζε με ήχους απίστευτης ομορφιάς και τελειότητας. Με τραγούδια «εσωτερικής καύσης» και απρόσμενης συγκίνησης. Από τη μυστηριακή Μανία μέχρι το ρέον και γευστικότατο Μέλι των Γκρεμών. Και ενδιάμεσα; Όλος ο πλούτος και η απεραντοσύνη των έργων του. Οι «ύμνοι» από το αξεπέραστο Κοντά στη Δόξα μια Στιγμή, η θρυλική απόπειρα στην Ηλέκτρα του Ευριπίδη, το εν ευωδία λάλον Κάιρο – Ναύπλιο – Χαρτούμ, το «βύθισμα» στα ποιήματα του Σολωμού, οι αύρες από τα μέρη της Τενέδου και τα σκιρτήματα της Βενετσιάνας…

Και τι λόγος! Γκανάς και Γκόνης, χορευτές, λες, πάνω σε γλωσσικά κεντίδια, να «κερνάνε» αλκοολούχα τοπία και πάθη λυτρωτικά. Ο Λαπαθιώτης του έρωτα, ερημίτης μοναδικός. Και ο Ρασούλης, μύστης αστείρευτος και ελπιδοφόρος… Ιέρεια δε πάντων, η δωρική Μασκλαβάνου! Αξεπέραστη…

Η συναναστροφή μαζί του, πλημμύριζε ευγένεια. Αν κάτι θυμάμαι ολοζώντανα από τον Ξυδάκη, ήταν αυτό. Η ευγένειά του. Και εκείνη η κοσμοπολίτικη ηρεμία από τη γενέθλια Αλεξάνδρεια. Χαμηλόφωνος, καλλιεργημένος, σεμνός… Θα τον πω όμως αριστοκράτη για να ορίσω με σαφήνεια την ακριβή του προσωπικότητα. Να γιατί αισθάνομαι ευγνώμων στο Θεό που με αξίωσε να τον «ζήσω» από κοντά.

Η τελευταία μας, πιο σύντομη, συνάντηση, έγινε στους αρχαίους τόπους της Αλυκής. Μήνας Ιούλιος με πανσέληνο στα ιερά των Διόσκουρων. Μαγεία! Αυτός, οι ποιητές του, η Κανά… Ακόμη λούζεται ο τόπος από το λόγο του Βιζυηνού και τα περάσματα του Ερωτόκριτου.   

Κοινή συνισταμένη όλων αυτών, το κοινό. Το «κοινό του Ξυδάκη». Μία ξεχωριστή κοινότητα με ταυτότητα. Με δικό της κώδικα επικοινωνίας.  Με «άλλο» ήθος. Με άλλους ρυθμούς και προσεγγίσεις. Κοινό απαιτητικό μα και ευρύχωρο μαζί. Κοινό νοήμον, ευπρεπές, μετρημένο. Αλλά, ναι, πάντα πολυπληθές.

Πέρασαν τα χρόνια και ο Νίκος Ξυδάκης ξανάρθε στην πόλη, έχοντας συντροφιά του το Μιχάλη Γκανά. Κάποιοι που ακόμη «επιμένουν» να αγωνιούν (σαν τη Στέλλα τη Φουρναράκη, «παιδί» κι αυτή του Παλιού Ωδείου) είχαν φροντίσει για την πρόσκληση. Ιδιαίτερη, ποιοτική και προπάντων ευεργετική.

Μα τώρα, το κοινό της πόλης ήταν… αλλού. Γύρισε με αγένεια (και σχεδόν επιδεικτικά) την πλάτη του σε δύο από τους πιο σπουδαίους δημιουργούς του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού. Και φάνηκε τελικά κατώτερο των περιστάσεων, ανίκανο πια να εκτιμήσει και να σεβαστεί την προσφορά τους. Πολύ δε περισσότερο, να «γευτεί» ένα ανέκδοτο έργο που λάμπει από την αρχή μέχρι το τέλος του. Τα Γυάλινα Γιάννενα.

Υ.Γ.

Άκουσα πολλούς να επικαλούνται την οικονομική κρίση για να «δικαιολογήσουν»  την απουσία του κόσμου από την εκδήλωση. Ίσως και τη δικιά τους. Δεν το αποκλείω. Τουναντίον. Δεν μπορώ όμως και να δεχτώ ότι σε μία πόλη (και μάλιστα με πλούσιες παρακαταθήκες πολιτισμού) δεν υπάρχουν τριακόσιοι άνθρωποι που μπορούν να διαθέσουν 15 ευρώ για ένα τέτοιο γεγονός. Μου είναι αδιανόητο. Γι’ αυτό και οι δικές μου σκέψεις οδηγούνται αλλού. Νομίζω ότι ο χρόνιος εθισμός στη «φτήνια», έχει γαλουχήσει διαφορετικά το κοινό και το αποτρέπει από τα… δύσκολα. Αυτό, ας το λάβουν υπ’ όψη τους οι θεσμικοί… διαμορφωτές γούστου. Αν είναι ικανοί.