Η... ΑΓΑΛΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ

 Με αφορμή την απόφαση της Δημοτικής Αρχής να «συνθέσει» τα ευρήματα από το άγαλμα-μνημείο του Έλληνα Στρατιώτη των Βαλκανικών Πολέμων (που, ως γνωστόν, καταστράφηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής από τους Βουλγάρους κατακτητές) και να το επαναφέρει ξανά στον δημόσιο χώρο, «άνοιξε» στον τοπικό Τύπο και το διαδίκτυο ένας πολύ «ζωηρός» και ενδιαφέρων διάλογος, το περιεχόμενο του οποίου εστιάζεται κυρίως στην ορθότητα ή μη της συγκεκριμένης απόφασης. Φυσικό και αναμενόμενο, αυτή η (καθ’ όλα) ιδεολογική αντιπαράθεση, να κυριαρχείται στην εξέλιξή της από επιχειρήματα που άπτονται του πατριωτικού «μεγέθους» και του εθνικού «επιπέδου» των εμπλεκομένων πλευρών.

Πριν προχωρήσω στην ουσία του θέματος, θεωρώ αναγκαία μία επισήμανση: η Ιστορική Μνήμη δεν είναι ένα άψυχο ή άυλο «υλικό» για να το  διαπραγματευόμαστε μέσω μνημείων, προτομών και αγαλμάτων και να το περιφέρουμε εν είδει δρώμενου ή σκηνικού. Η Ιστορική Μνήμη πραγματώνεται και ωριμάζει στις λαϊκές συνειδήσεις μόνο μέσω της Γνώσης και της Παιδείας. Κάθε άλλη εκδοχή και ερμηνεία περικλείει εντός της έντονο το στοιχείο της γραφικότητας, της υπερβολής και της… πανηγύρεως. Ενίοτε και της καπηλείας. Γι’ αυτό, η «αγαλματοποίηση της μνήμης» δεν είναι τίποτε άλλο πέρα από ένα ιστορικό φολκλόρ!

Υπ’ αυτήν την έννοια, οποιαδήποτε «έκφρασή» της στον δημόσιο χώρο μού είναι παντελώς αδιάφορη. Θα προσέθετα δε και αποκρουστική, όταν αυτή συνδυάζεται με «δημιουργίες» που προσβάλλουν και ακυρώνουν κάθε μέτρο και κάθε αισθητική. Και δυστυχώς σε αυτήν την πόλη είμαστε «χορτασμένοι» από αυτό το είδος!

Τι λοιπόν θα «έρθει» να προσθέσει το συγκεκριμένο μνημείο; Τι θα «κληθεί» να αναδείξει μέσα σε αυτόν τον αστικό ορυμαγδό και την ασχήμια; Ποια ιστορία θα καταφέρει να «υπερασπιστεί» εγκλωβισμένο στις… αγορές και τα παζάρια; Στη βουή της αδιαφορίας και των καφεδοσυνάξεων;

Πέραν τούτων, η υπόθεση αυτή «ανοίγει» και άλλα… μέτωπα. Όπως, για παράδειγμα, με ποια πνευματικά και επιστημονικά εφόδια επεμβαίνουν στον δημόσιο χώρο οι Δημοτικές Αρχές. Πόσο γόνιμα και λειτουργικά διαμεσολαβούν στους πολεοδομικούς ρυθμούς των πόλεών τους. Πόση ελευθερία και εμπιστοσύνη (μα και βοήθεια) παρέχουν στους ειδικούς και τους φορείς τους. Το κυριότερο; Πόσο απέχουν τελικά από τη νοοτροπία να θεωρούν τις πόλεις… τσιφλίκι τους! Πρακτική που έχει πληρώσει βαριά (και ανεπίστρεπτα) ολόκληρο το ελληνικό αστικό περιβάλλον.

Αν για λόγους οικονομίας της συζήτησης «αφοπλίσουμε» το περιεχόμενό της από τα «ιδεολογικά βάρη», τίθεται ευθέως ένα πολύ σημαντικό ζήτημα: γιατί η επαναφορά του συγκεκριμένου αγάλματος να μη συνδυαστεί και με τη συνολική «επανεκτίμηση» της αισθητικής των πλατειών της πόλης; Όχι με «όρους νοσταλγίας», αλλά με κανόνες που να διέπονται από τον σεβασμό στη Μνήμη και την Ιστορία της. Και κάπως έτσι να επανέλθει στη θέση του και ο τάφος της μητέρας του Μοχάμετ Άλι.

Εν κατακλείδι, δύο μικρές αναφορές και ενστάσεις επί των όσων γράφτηκαν στην εφημερίδα Χρονόμετρο από τον κύριο Σπανέλη. Γράφει ο εκδότης και δημοσιογράφος: οι Βούλγαροι δεν ήρθαν στην Καβάλα απλά ως κατακτητές, όπως για παράδειγμα ήρθαν στην Ελλάδα οι Γερμανοί, αλλά με προοπτική να ενσωματώσουν την Ανατολική Μακεδονία στο Βουλγαρικό κράτος και να εκβουλγαρίσουν τον ντόπιο πληθυσμό… Καλό (και πρέπον) θα ήταν να γνωρίζει ο κύριος Σπανέλης ότι το «πέρασμα» των Γερμανών από τα Καλάβρυτα, το Δίστομο, τον Χορτιάτη, την Καισαριανή, δεν ήταν… τουριστικό. Γι’ αυτό, ας αποφεύγει συγκρίσεις που τον εκθέτουν. Για να μην καθίσω και επεκταθώ στα περί των μη «κατακτητικών διαθέσεων» του Γ΄ Ράιχ έναντι εκείνων των Βουλγάρων συμμάχων τους!

Επίσης, ο κύριος Σπανέλης (υποστηρικτής έτσι κι αλλιώς της τοποθέτησης του αγάλματος στην πλατεία Κονσουλίδη) καταφεύγει σε ακόμη μία ιστορική ακροβασία - αυθαιρεσία λέγοντας επί λέξει ότι: η αναστήλωση του αγάλματος του Έλληνα στρατιώτη, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια πράξη ευθύνης. Αν δεν είχαν πολεμήσει στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο και ιδιαίτερα στον Β’, οι Έλληνες στρατιώτες εδώ θα ήταν Βουλγαρία… Εγώ ιστορικός δεν είμαι, αλλά έχω μία υποψία ότι στη διάρκεια της Κατοχής δεν πολέμησε κανένας Ελληνικός Στρατός, η συμμετοχή του οποίου στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο «κλείνει» με την κατάρρευση του Αλβανικού Μετώπου.

Και επειδή τώρα βλέπω τα περί μνήμης και ιστορίας υπογεγραμμένα από τον κύριο Γανίτη, μήπως ήρθε η ώρα να τιμήσουμε και αυτούς που πραγματικά πολέμησαν τους κατακτητές καθ’ όλη τη διάρκεια της Κατοχής; Τι θα λέγατε –ας πούμε– για ένα άγαλμα του ΕΑΜίτη Αντάρτη! Λέω, μήπως… 

Στην φωτογραφία, το άγαλμα του Έλληνα Στρατιώτη των Βαλκανικών Πολέμων στην κεντρική πλατεία, πριν την καταστροφή του από τους Βουλγάρους