Η ΜΝΗΜΗ ΣΕ ΚΟΜΙΚ

Το 1985 ήταν μία χρονιά που μας σημάδεψε. Ήταν εκείνο το απρόσμενο και «ιλιγγιώδες πέρασμα» από την «αθωότητα στην αμφισβήτηση». Ήταν μια χρονιά που αφήναμε πίσω τις «ιδεολογικές μας σιγουριές», το «αλάθητο της καθοδήγησης», τις «επαναστατικές αποκλειστικότητες», μπορεί και τις «γλυκές μας αυταπάτες» και… ανοιγόμασταν σε μία απέραντη κοιλάδα «ανακαλύψεων» μέσα στη Σκόνη του Χρόνου. Σκέφτομαι –ακόμη και σήμερα– πόσο πιο διαφορετικά θα βιώναμε την «οδύνη της κατάρρευσης» αν δεν είχαμε προλάβει να «μεταλάβουμε» σε αυτό που μας δίδαξε κάποτε ο μέγας Μανώλης Αναγνωστάκης. Το Γηράσκω αεί αναθεωρών…     

Είχαμε ριχτεί με τα μούτρα στα «νάματα των ανατροπών». Διαβάζαμε Πουλαντζά και Καστοριάδη, βλέπαμε Ταρκόφκσι και Παρατζάνωφ, χανόμασταν μέσα στα απέραντα πλάνα του Γιάντσο, ανακαλύπταμε τον Ελυάρ και την Αχμάτοβα μαζί με τη βραχνάδα της Φέιθφουλ, «μονιάζαμε» με Τα Παιδιά του Αρμπάτ, «σκάβαμε» την ιστορία με την Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα… Και κάπου εκεί –λίγο πριν, λίγο μετά– θα ‘ρθει και το εμβληματικό Καλά Εσύ Σκοτώθηκες Νωρίς του «δικού» μας Χρόνη Μίσσιου. «Δικός» μας γείτονας, «δικός» μας κομμουνιστής, «δικός» μας αιρετικός.  

Το βιβλίο του Μίσσιου δε διαβάστηκε απλά. «Ρουφήχτηκε». Οι λέξεις του λες και ήταν από μεδούλι. Οι αφηγήσεις του «χτυπούσαν φλέβα». Έσπαζαν κατεστημένα. Ιστορικά, λογοτεχνικά, ιδεολογικά. Η ανάγνωσή του γινόταν «πράξη γονιμότητας». Σημείο συνείδησης. Ένας νέος θρίαμβος. Μια καινούρια ουτοπία που συνέπλεε με την περιπέτεια της αυτογνωσίας και τη νέα μαρτυρία: Μπορεί να μην κατάφερα να αλλάξω το σύστημα, όμως δεν θα επιτρέψω ούτε σε αυτό να με αλλάξει…

Είκοσι εννέα χρονιά μετά, και το Καλά Εσύ Σκοτώθηκες Νωρίς κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Polaris σε μορφή κόμικ με τη φροντίδα και την αγάπη της Μυρτούς Ράις, το καλοδουλεμένο «σενάριο» του Sylvain Ricard και την εμπνευσμένη εικονογράφηση του Daniel Casavane.

Τα μονόχρωμα μοτίβα (ένας «αισθητικός υπαινιγμός» του μετεμφυλιακού ζόφου), μεταφέρουν δημιουργικά τη «βαριά ιστορία» του συγγραφέα, μεταγγίζοντάς την σε μία άλλη (εξ ίσου διαπεραστική) τέχνη. Ίσως γι’ αυτό θα ήταν και λάθος να μπει κανείς στη διαδικασία «συγκινησιακών συγκρίσεων» ανάμεσα σε αυτό που του μετάδωσε η «κλασική ανάγνωση» και σε αυτό που εκπέμπει η αφαιρετική δομή ενός graphic novel.

Η «αυτεξούσια μετάφραση» των τριών δημιουργών μετακινεί το ενδιαφέρον σε άλλες περιοχές, χωρίς ωστόσο να χάνονται ή να μειώνονται οι φορτίσεις από την «πραγματική διήγηση». Το αντίθετο. Όσο η συμπύκνωση του χρόνου κυλάει μέσα από την «ανάγνωση των εικόνων» τόσο δυναμώνει και η ένταση των συμβολισμών τους, μετατρέποντας έτσι τη λιτή (στα όρια του naive) εικονογράφηση σε μία ιδιαίτερη σπουδή της ανθρώπινης φύσης.

Η «κόμικ εκδοχή» του «βιβλίου που μας μεγάλωσε» είναι ένα αυτοτελές έργο τέχνης που προέκυψε μετά από μία επίπονη και άκρως λεπτομερειακή δουλειά. Το μαρτυρούν άλλωστε τα πέντε χρόνια έρευνας και μελέτης που προηγήθηκαν της τελικής παραγωγής. Ως τέτοιο σας το συνιστώ και ως τέτοιο αξίζει να διαβαστεί.

Και είπαμε: Γηράσκω αεί αναθεωρών…