ΤΟ ΤΙΜΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

Δύο σπουδαίες –και συνάμα αποκαλυπτικές ως προς την ιστορική τους κατάθεση– ταινίες από τον ατέλειωτο κινηματογραφικό «κύκλο» του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω μέσα στη βδομάδα που μας πέρασε. Σπουδαίες ως προς το καλλιτεχνικό τους αποτέλεσμα και αποκαλυπτικές ως προς το περιεχόμενο των ιστοριών που διαπραγματεύονται. Και μόνον το γεγονός ότι η θεματική τους «ξεσκονίζει» την άγνωστη αντιστασιακή δράση των Δανών και των Πολωνών ενάντια στο Ναζισμό, τις κάνει εξόχως σημαντικές.

Φιλμ εντελώς αντίθετα σε σχέση με τη σκηνοθετική τους δομή, το Flammen & Citronen του  Ole Christian Madsen και το Oblawa του Marcin Krzysztalowicz, ψηλαφούν με υποδειγματικό τρόπο τα «ιστορικά χνάρια» μιας περιόδου που άλλοτε χανόταν μέσα σε μία ιδιότυπη «καλλιτεχνική λήθη» (Δανία) κι άλλοτε πάλι συρρικνώνονταν μεταξύ συναισθηματικού ρεαλισμού και πομπώδους ηρωισμού (Πολωνία).

Το Flammen & Citronen (στην Ελλάδα προβλήθηκε με το τίτλο Μέρες Θυμού), πέρα από την αφηγηματική του αξία και την «με όρους υπερπαραγωγής» σκηνοθετική του αποτύπωση –πρόκειται άλλωστε για την ακριβότερη ταινία του Δανέζικου σινεμά– είναι ταυτόχρονα και μία σημαίνουσα δραματουργική σπουδή. Ένα ιδιαίτερο «ψυχογράφημα πολέμου» που αποτυπώνει περίτεχνα τις «εσωτερικές διασπάσεις» των ηρώων της, έτσι όπως αργά και βασανιστικά οδηγούνται στα «λυτρωτικά» μονοπάτια της βίας. Μία «πορεία ανάγκης» που συμβαδίζει συνεχώς με τη μοιραία φράση: Το τίμημα της ελευθερίας είναι εκμεταλλεύσιμο προϊόν. Το ιδιοποιούνται οι κίβδηλοι, το ανυψώνουν οι γνήσιοι…

Το Oblawa είναι μία ταινία έκπληξη σε όλα της τα επίπεδα. Ποτέ ας πούμε δεν είχα φανταστεί ότι η πολωνική αντίσταση είχε αναπτυχθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να είναι σε θέση να διατηρεί στρατεύματα ακόμη και μέσα στα βουνά. Κι εδώ όμως η αναφορά έχει να κάνει με μία «ξεχωριστή» αντάρτικη ομάδα, αποστολή της οποίας είναι η δολοφονία των Πολωνών συνεργατών των Ναζί. Ο Marcin Krzysztalowicz με τεχνική μαεστρία και πνευματικό οίστρο αποφεύγει τις επίπεδες αφηγήσεις και διεισδύει από την αρχή στα «μυστικά περάσματα» των ηρώων του. Ο πόλεμος αποκόπτεται από τις «αστικές του ρίζες» και οι αντιστασιακές επιχειρήσεις δε διατηρούν καμία «επαφή» με τις παρτιζάνικες παραδόσεις. Οι μάχες, πια, είναι «υποθέσεις» βαθιών συνειδησιακών συγκρούσεων. Μία «μετωπική» με τον εαυτό του καθενός.

Παρακολουθώντας τις ταινίες του χαρισματικού Ole Christian Madsen και του στιβαρού Krzysztalowicz, σκεφτόμουν ότι και οι δύο θα μπορούσαν κάλλιστα να αποτελέσουν την αφορμή και το «θεμέλιο» για μία ελληνική κινηματογραφική ανίχνευση (ή και αναψηλάφηση) της «σκοτεινής» ΟΠΛΑ. Τόλμημα μέγα, βέβαια, για όποιον αποφασίσει να ασχοληθεί με τα «ιστορικά απόρρητα» μιας οργάνωσης με ακραία (έως… μυστικιστικά) χαρακτηριστικά. Ποιος όμως από εμάς δε θα ήθελε να «φωτιστούν» κάποτε και τα δικά μας δράματα; Οι δικές μας Μέρες Θυμού…