ΓΙΑ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΑΠ' ΤΑ ΠΑΛΙΑ...

Τα Λησμονημένα. Νά ποιος θα μπορούσε να είναι ο τίτλος για όλα εκείνα που κάποτε αγοράσαμε με πάθος, με ορμή, με ζέση και με μεράκι κι έπειτα, έτσι, χωρίς κάποιον ιδιαίτερο λόγο, χωρίς καμιά αιτία σοβαρή, τα αφήσαμε ανέγγιχτα και μόνα, επάνω σε σκονισμένα ράφια και σε σκοτεινά συρτάρια. Βιβλία που δε διαβάσαμε, δίσκους που δεν ακούσαμε, ταινίες που δεν είδαμε…

Αυτά όμως, καρτερικά και ήσυχα, σαν κάτι παραπάνω να ξέρουν για την αξία τους, κάθονται και περιμένουν υπομονετικά την ώρα τους. Τη μέρα εκείνη που κάποιο χέρι θα τα αγγίξει ξανά όπως και τότε. Που θα τα πιάσει και πάλι με την ίδια στοργή κι αγάπη. Με το ίδιο πάθος και την ίδια φροντίδα. Που θα βάλει τέλος σε όλες τις ματαιώσεις και θα τους δώσει επιτέλους την προσοχή και την εκτίμηση που τόσα χρόνια στερήθηκαν. Και μια καινούρια εμπιστοσύνη στις ιστορίες τους, τις μουσικές τους, τις εικόνες τους.

Αυτό, πάνω-κάτω, συνέβη και με την Καγκελόπορτα του Αντρέα Φραγκιά. Η παλιά συνήθεια να σημειώνω στα οπισθόφυλλα των βιβλίων την ημερομηνία της αγοράς τους, με βοηθάει σήμερα να βρω το χρόνο της απόστασης. Γενάρης του ’81. Έχοντας ήδη μεσολαβήσει η ανάγνωση του Λοιμού, η ένατη έκδοση της Καγκελόπορτας από τον θαυματουργό (τότε) Κέδρο, δε μου αφήνει κανένα περιθώριο δισταγμού για την απόκτησή του. Πόσο μάλλον όταν οι συστάσεις από τους παλιούς αναγνώστες (το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε το 1962) που «κατοικούσαν» στο βιβλιοπωλείο του Θανάση Κοσκινιώτη, ήταν κάτι παραπάνω από ενθαρρυντικές.

Παρ’ όλα αυτά, η «τύχη» του βιβλίου ήταν να βρεθεί σε εκείνη την ξεχωριστή (μα και τόσο γλυκιά) «λίστα της αναμονής», η οποία, για κάποιον περίεργο λόγο, αυξάνονταν και διευρύνονταν συνεχώς. Και με τα χρόνια, «στριμώχνονταν» όλο και πιο πολύ στις πάνω γωνίες της βιβλιοθήκης. Μέχρι που ξεχάστηκε εντελώς…

Πριν δέκα μέρες ξαναβρήκα την Καγκελόπορτα του Αντρέα Φραγκιά ανάμεσα σε μία μισοδιαβασμένη συλλογή ποιημάτων του Νικηφόρου Βρεττάκου, τα Ψηλά Βουνά του Παπαντωνίου, το Προς Εκκλησιασμό του Πεντζίκη και την Περίπολο Ζ του Γιάννη Σκαρίμπα. Ανέγγιχτο και με τη σκόνη μόνο να του κάνει συντροφιά από τότε. Τη φύσηξα να φύγει. Κάπου άλλου θα πάει να καθίσει, είπα, και τίναξα από το θαυμαστό του εξώφυλλο και τα τελευταία απομεινάρια της λησμονιάς. Ήγγικεν η στιγμή της ανάγνωσης…

Η Καγκελόπορτα (κάτι σαν μία πολιτική μετα-ηθογραφία) «συγγενεύει» ιδανικά με τον ανεπανάληπτο θεματικό κύκλο της «ελληνικής αυλής», έτσι όπως αυτός αποτυπώθηκε στο 10 του Καραγάτση και την Αυλή των θαυμάτων του Καμπανέλη. Μέσα σε αυτόν τον περιορισμένο «αστικό χώρο», οι ήρωες του Φραγκιά βιώνουν τις μετεμφυλιακές εντάσεις, βρισκόμενοι σε μία συνεχή σύγκρουση με την ταραγμένη τους συνείδηση και μεριμνώντας να τελειώσουν με τον δικό τους πόλεμο. Είτε αυτός αφορά στους «συμβιβασμούς» και τις «υποχωρήσεις» ενός κυνηγημένου κομμουνιστή αντάρτη, καταδικασμένου ερήμην δις σε θάνατο, είτε τη «συνειδησιακή χαλάρωση» ενός πρώην αντιστασιακού που προσπαθεί να επιβιώσει «αλλιώς» μέσα στις καινούριες οικονομικές συνθήκες. Άνθρωποι «κρεμασμένοι» από έναν πελώριο «εθνικό ιστό» που κυνηγούν τις χίμαιρες μιας νέας εποχής. Που γίνονται οι «μεταπράτες» ενός άλλου κοινωνικού ήθους. Μιας άλλης πατρίδας που αρχίζει δειλά-δειλά να «κυκλοφορεί» στους φωτεινούς και πολυσύχναστους δρόμους. Έξω από τα «σύνορα» της αυλής. Και έξω από τους κανόνες του «αρχέγονου κύκλου».

Οι αφηγηματικοί κώδικες του ολιγόγραφου Φραγκιά «προχωρούν» παράλληλα με εκείνους του Άρη Αλεξάνδρου και του Δημήτρη Χατζή. Ο γήινος και «ορθόδοξος» ρεαλισμός της Καγκελόπορτας βρίσκεται σε συνεχή «διάλογο» με το Τέλος της μικρής μας πόλης, τους Ανυπεράσπιστους και το Διπλό Βιβλίο. Η υπερβατική αλληγορία του Λοιμού και του Πλήθους «μετακινείται» εμπνευσμένα στα συμβολικά σχήματα του Κιβωτίου, «ασπαζόμενη» εμμέσως και την ευφυή δήλωση του Αλεξάνδρου: εγώ ανήκω στο ανύπαρκτο κόμμα των ποιητών…

Η ανάγνωση της «ξεχασμένης» Καγκελόπορτας στην «ανατολή» μιας «καινούριας φτώχειας», επικαιροποιεί όσο ποτέ άλλοτε αυτήν την ιδέα! Και την ανάγκη μιας νέας αφύπνισης. Πρωτίστως πνευματικής. Μπας και ξαναβρούμε την αρχή μας.