ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΙΖΥΗΝΟ

Ήταν ένα βράδυ όπως όλα «γύρω από την τηλεόραση». Βαρετό, μονότονο και ψυχοφθόρο. Καιρό τώρα, οι εναπομείνασες τηλεοπτικές μου αντοχές, εξαντλούνταν στις εκλεκτές επαναλήψεις της ΝΕΤ (από τον Καρυωτάκη μέχρι τον Πρίγκιπα), στα «μουσικά ερεθίσματα» του Νίκου Κυπουργού και στις υποδειγματικές σειρές των Δανών και του BBC. Πέριξ τούτων, ο απόλυτος πνευματικός υποσιτισμός.

Και κάπου εκεί, εγένετο φως, λαμπρότατον. Με τον επίμονο Δήμο Αβδελιώδη να «αναθερμαίνει» το πάθος του με το έργο του Βιζυηνού, διαβαίνοντας μαγευτικά το Μόνον της Ζωής του Ταξείδιον και με μοναδική συνοδοιπόρο στη σκηνή, την αστείρευτη Μαρίνα Αργυριάδου. Η καθηλωτική της ερμηνεία, η πνευματική και σωματική της «μάχη» με το κείμενο, ο ίδιος ο «γλωσσικός παράδεισος» του έργου, αναζωπυρώνουν ξανά το ενδιαφέρον μου για το έργο του συγγραφέα. Και μετατρέπουν μία αδιάφορη τηλεοπτικά νύχτα, σε ένα μακρύ διάλογο με τα κείμενα του Γεωργίου Βιζυηνού. Αρχής γενομένης με το εκπάγλου ομορφιάς, Ποίος Ήτον ο Φονεύς του Αδελφού μου. Η προσωπική μου «μάχη» μαζί του μόλις είχε αρχίσει…       

Μη σας παραξενεύει διόλου το… πολεμικόν του πράγματος. Η ανάγνωση του Ποίος Ήτον  ο Φονεύς του Αδελφού μου, (φρονώ του κορυφαίου διηγήματος της ελληνικής λογοτεχνίας), είναι μία «πυκνή περιπέτεια» με τον χρόνο, τα συναισθήματα, τις εικόνες, την ιστορία και - κυρίως - ένα συναρπαστικό «αγώνισμα» με τη γλώσσα. Εκεί όπου τα «πάνοπλα» εργαλεία από το γλωσσικό εργαστήριο του ιδιοφυούς συγγραφέα, μεταμορφώνουν μία «οικογενειακή υπόθεση», σε ένα σύμπαν «αισθητικού θριάμβου».   

Ο χωμάτινος ορίζοντας της γενέτειρας Βιζούς, τα «ηθογραφικά υλικά» της Θρακιώτικης γης, οι μετακινήσεις εντός του «κατεχόμενου ελληνισμού», οι γεωγραφικοί κύκλοι ανάμεσα Πόλεως και Κύπρου, οι πολιτισμικές «αναμετρήσεις» φυλών και  θρησκειών, «συνοδοιπορούν» ιδανικά με την πνευματική αναγέννηση της Ευρώπης και τις «κοσμοπολίτικες αύρες» της δεκαετίας 1875 – 1885. Σε αυτό το περιβάλλον, η (σχεδόν αστυνομική) ιστορία του Βιζυηνού, αποκτά διαστάσεις «ψυχαναλυτικού θρίλερ» με ισχυρές δόσεις «μεταφυσικών αιρέσεων». Τόποι εξαίσιοι για να «στηθεί» ένα λαμπρό διήγημα. Μία τελετουργία δραματικής γονιμότητας.

Εδώ ακριβώς, έρχεται η φλέγουσα γλώσσα του Βιζυηνού (ένας αξεπέραστος συγχρονισμός ανάμεσα στην καθαρεύουσα της διήγησης και την «βαριά» καθομιλουμένη των διαλόγων), για να μετουσιώσει λεκτικά την «εσωτερική θερμότητα» των ηρώων του, να «καθαρογράψει» τον «εθνικό βρασμό» μεταξύ Τούρκων και Θρακιωτών και να «σκάψει» βαθειά στις ενοχές των συνειδήσεων. Σημείο που παραπέμπει ευθέως στο Έγκλημα και Τιμωρία του Ντοστογιέφσκι και στα εσωτερικά αδιέξοδα του Ρασκόλνικωφ. 

Η μαγεία του «λογοτεχνικού κόσμου» του Βιζυηνού, απαλλαγμένη εντελώς από οποιονδήποτε «διανοητικισμό», καθιστά το Ποίος Ήτον ο Φονεύς του Αδελφού μου, ένα ανεπανάληπτο αφήγημα. Τέτοιο, που θα «αναγκάσει» ακόμη και αυτόν τον αυστηρό και «ιδιότροπο» Παλαμά να το χαρακτηρίσει ενθέρμως, ως «διηγηματογραφικό αριστούργημα». Και – πιστέψτε με – χωρίς καμία μα καμία υπερβολή.

Υ.Γ.

Όσοι επιθυμούν να διαβάσουν τα διηγήματα του Βιζυηνού, ας προτιμήσουν την εξαιρετική έκδοση της «Εστίας». Μπορεί να είναι «φτωχική» στην εμφάνιση, αλλά φιλολογικά πλουσιότατη. Και μόνο η παρουσία του Παναγιώτη Μουλλά στην επιμέλεια του τόμου, αρκεί.