Δύο Κείμενα για τον Φόβο, το Μίσος, τη Σάτιρα και την Υποκρισία

1
Αφήνιασαν οι ρεμπεσκέδες της πολιτικής μετά το κακό που χτύπησε τη γαλλική σατιρική εφημερίδα Charlie Hebdo. Όλοι οι παραληρηματικοί της ακροδεξιάς, όλοι οι υστερικοί που βρήκαν κομματικό καταφύγιο στις νεοφασίζουσες αποκλίσεις της Νέας Δημοκρατίας, όλοι οι σκοταδιστές των παραεκκλησιαστικών σεχτών βρέθηκαν να ομονοούν και να ταυτίζονται με την ίδια ιδέα: την ισλαμοφοβία!

Κοινή τους ρητορική; Το κλείσιμο των συνόρων, η επέκταση του φράχτη στον Έβρο, ακόμη-ακόμη και η επαναφορά της σχιζοφρενικής άποψης για τη ναρκοθέτηση των «περασμάτων»! Κι αυτά να συμβαίνουν λίγα μόλις εικοσιτετράωρα μετά την τραγική ιστορία της τετράχρονης Τάλα από τη Συρία που βρέθηκε ξεπαγιασμένη στο Θούριο δίπλα στον νεκρό της πατέρα.

Το ξύπνημα των φοβικών ενστίκτων, η διασπορά του φυλετικού μίσους, τα θυμικά ορμητήρια και η ζωώδης αγριότητα των εθνικοπατριωτικών ξεσπασμάτων μετάγγισαν το «γαλλικό σοκ» στον καθ’ ημάς υπανθρωπισμό, εκτονώνοντας όλα τα μισαλλόδοξα αποθέματα που μπορεί να αποθηκεύσει εντός μας ο φανατισμός, η βλακεία και ο μεσαιωνισμός. Κι όλα βέβαια, στο όνομα αξιών που, ακόμη και θεωρητικά, ουδέποτε θα μπορούσαν να «συνομιλήσουν» με αυτήν τη ρατσιστική εκροή. Με αυτό το άθυρμα του ευρωπαϊκού φονταμενταλισμού.

Κι αναρωτιέμαι τώρα: πόσο πιο οδυνηρό κι αβάσταχτο μπορεί να είναι το θανατικό που σκόρπισαν οι φανατικοί μουσουλμάνοι στο κέντρο του Παρισιού από εκείνη τη μαζική εκτέλεση που προκάλεσε ο Μπρέιβικ στη Νορβηγία το 2011; Τι είναι αυτό που κάνει πιο αποτρόπαιους και επικίνδυνους τους τζιχαντιστές από έναν βορειοευρωπαίο νεοναζί; Το χρώμα; Η φυλή; Η θρησκεία;

Σε κάθε περίπτωση, η απαξία της ανθρώπινης ζωής είναι κοινό γνώρισμα (και ιδεολόγημα) και των δύο πλευρών. Συνέπεια τούτου –και με δεδομένη τη διάχυση της «εκδικητικής μανίας» σε ολόκληρη την οικουμένη– ποιος άραγε μπορεί να αποκλείσει έναν «άλλο Μπρέιβικ» στα μέρη μας; Και ποιος μπορεί να πει με σιγουριά ότι η «εξαγωγή της βίας» έχει γεωγραφικά όρια; Ότι είναι μονομερής και μονοδιάστατη ιδεολογικά; Οπότε τι; Να μας κυριεύσει ο φόβος και να κλείσουμε τα σύνορά μας και στους Νορβηγούς;

Όπως καταλαβαίνετε, για μερικούς το αίμα της Charlie Hebdo δεν είναι τίποτε άλλο από μία ευκαιρία για να «πουλήσουν» το πολιτικό τους κατακάθι. Να εμπορευτούν το μίσος που τους εκτρέφει. Γι’ αυτό, το αίμα των αθώων συνεργατών της, εκτός από τα άψυχα σώματα, βάφει ανεξίτηλα και το ήθος της κυβερνητικής προπαγάνδας. Μελανό, όσο δεν παίρνει…

2

Ωραία! Τώρα που ανακαλύψαμε και την Charlie Hebdo (έστω και μέσα από ένα τραγικό γεγονός), ας «ανοίξουμε» και την συζήτηση για τα «όρια της σάτιρας» και την «ελευθερία του λόγου». Ας «μετρήσουμε» τις δικές μας αντοχές και ανοχές απέναντι σε αυτό που διαφωνούμε. Σε αυτό που ενδεχομένως να μας προσβάλλει και να μας προκαλεί. Ανατρέχω σε δύο (μόνο) «ελληνικά παραδείγματα» πρόσφατων εμπειριών:

Μία θεατρική παράσταση στο Χυτήριο, γίνεται η αφορμή για να βγουν στο δρόμο τα αγριεμένα πλήθη των παλαιοημερολογιτών, συνεπικουρούμενα από τους μπράβους και τους αγράμματους της Χρυσής Αυγής. Το Corpus Christi (που ανάθεμά με αν όλοι αυτοί οι ημιάγριοι γνώριζαν το περιεχόμενό του – για να το είδαν, ούτε λόγος) αποτέλεσε τον ιδανικό στόχο για τους φανατικούς του «πνευματικού παραλογισμού» και την καταλληλότερη ευκαιρία για ένα νέο «σάλπισμα» θρησκευτικού μίσους. Αυτήν τη φορά, άκρως… ελληνορθόδοξου!

Τον Ιανουάριο του 2014, το Α΄ Αυτόφωρο Μονομελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών καταδικάζει τον Φίλιππο Λοΐζο σε δέκα μήνες φυλάκιση με τριετή αναστολή για εξύβριση θρησκεύματος κατ’ εξακολούθηση. Αν το όνομα του νεαρού δε σας λέει τίποτε, να σας θυμίσω το… καλλιτεχνικό του: Γέροντας Παστίτσιος! Και να σας θυμίσω επίσης ότι για τη σύλληψή του χρειάστηκαν μόνο λίγα δημοσιεύματα σε χρυσαυγίτικα έντυπα, ικανά να κινητοποιήσουν την «ευαισθησία» της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.

Τα γράφω αυτά για έναν και μόνο λόγο. Για να πω και να τονίσω ότι η απόσταση που χωρίζει την ελευθερία του λόγου από την ύβρι, είναι πολύ μικρή όταν εντός της «διακυβεύονται» πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις. Πόσο μάλλον όταν αυτά τα «πιστεύω» φυλάγονται καταχωνιασμένα μέσα σε θερμοκρασίες ακατέργαστων και αφιλτράριστων συναισθημάτων. Αυτός ο «συναισθηματισμός» (κατά κανόνα ανεξέλεγκτος), όταν φορτίζεται από συνθήκες και γεγονότα που περιθωριοποιούν την «κανονικότητα» της ζωής, απασφαλίζει όλων των ειδών τις εκρήξεις. Μάταιες και ατελέσφορες μεν, τραγικές και δραματικές δε.

Παρακολουθώντας όλες αυτές τις ημέρες το πολιτικό και αισθητικό επίπεδο της σάτιρας που εκπροσωπούσε η Charlie Hebdo, ένιωθα ότι η «ελευθερία» των συνεργατών της είχε ένα τεράστιο έλλειμμα πολιτικής και αισθητικής «συνείδησης». Όχι γιατί «παραβίαζε» τους αντιεξουσιαστικούς προσανατολισμούς της σάτιρας, αλλά γιατί δεν «κατανοούσε» τους κοινωνικούς συσχετισμούς που διαμόρφωναν τα μουσουλμανικά γκέτο και η αποικιοκρατική προϊστορία των γαλλικών συμφερόντων.

Όταν αγνοείς αυτά τα «κοινωνικά αναγνώσματα» και όταν οι «εκφράσεις» σου μεταχειρίζονται την πρόκληση ως αυτοσκοπό, πολύ εύκολα η σάτιρα μπορεί να μεταμορφωθεί σε πολιτικό –εδώ και θρησκευτικό– άλλοθι για κάθε φανατικό και εκκολαπτόμενο δολοφόνο. Αφήστε που κάνει τον κάθε υποκριτή (Ολάντ ή άλλον) να φαντάζει αθώος μέσα στο αίμα τόσων ανθρώπων!