ΑΠΟ ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΣΤΙΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Τα Ποντιακά Σωματεία του νομού Καβάλας διοργάνωσαν τη Τετάρτη 9 Δεκεμβρίου συγκέντρωση διαμαρτυρίας με κεντρικό σύνθημα «Διεκδικούμε αυτά που μας ανήκουν». Κεντρικός ομιλητής ήταν το μέλος της Διεθνούς Ένωσης Ακαδημαϊκών για την Μελέτη των Γενοκτονιών Φάνης Μαλκίδης, σε μια εκδήλωση που έρχεται να συμπληρώσει το «παζλ των κινητοποιήσεων», έτσι όπως αυτές εξελίχθηκαν μετά την «πρόκληση» του υπουργού Παιδείας. Καθυστερημένα μεν, αλλά με όλο το «τυπικό» που ο σκοπός επιβάλλει.

Η εν λόγω διαμαρτυρία συμπίπτει με την εκ μέρους μου ανάγνωση του 3^ου τόμου της Εξόδου, της (από κάθε πλευρά) πολύτιμης έκδοσης του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, η κυκλοφορία του οποίου επετεύχθη μόλις πριν από δύο χρόνια και περιλαμβάνει τις συγκλονιστικές αφηγήσεις των επιζώντων από τους διωγμούς Ποντίων. Με όλο τον σεβασμό στη μνήμη αυτών των ανθρώπων, ας μου επιτραπούν ορισμένες αναφορές που (εκ της Ιστορίας ορμώμενες) αποσπώνται από το «ηρωικό πλαίσιο» μέσα στο οποίο κινείται όλα αυτά τα χρόνια η «ανάγνωση» του ποντιακού ξεριζωμού.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι τα γεγονότα εκείνης της περιόδου δεν ήταν –και δεν θα μπορούσε να ήταν– ξεκομμένα από το «γεωπολιτικό κλίμα» που είχαν επιφέρει οι μακροχρόνιοι πόλεμοι της ευρύτερης βαλκανικής, εκτιμώ ότι η «συναισθηματική αποστασιοποίηση» αποτελεί το ιδανικότερο εργαλείο για να εξαχθούν και τα ανάλογα διδάγματα. Κι αυτό ίσως κάποτε «αποδεσμεύσει» το «εθνικό μας μέλλον» από τα κοπτορραπτικά τεχνάσματα των διάφορων ιστορικών!

Το πρώτο συμπέρασμα από τα όσα μέχρι τώρα έχω αποκομίσει από τις αφηγήσεις των Ποντίων, είναι και το μείζον! Ποιο είναι αυτό; Το εντελώς φυσιολογικό (και μαζί ταξικό): ότι οι Πόντιοι δεν αποτελούν ενιαίο σύνολο με κοινή ιδεολογία, κοινά συμφέροντα και κοινή ιστορική διαδρομή! Και ως άτομα και ως οργανωμένες κοινότητες, οι Πόντιοι ακολουθούν τις «ιστορικές ροές» όλων των υπολοίπων φυλών και σε καμία περίπτωση δεν εμφανίζουν «σημάδια» φυλετικής ομαδοποίησης. Ανάλογα με την κοινωνική τους θέση και τα οικονομικά τους συμφέροντα, στρατεύονται σε διαφορετικά ιδεολογικά ρεύματα και ακολουθούν διαφορετικές στρατηγικές. Είτε αυτές εκπορεύονται (και υλοποιούνται) από τους «οικείους Μητροπολίτες» είτε «ασκούνται» μέσω των νεοφανών (ενίοτε και επαναστατικών) κινημάτων της εποχής.

Τα ενδιαφέροντα σημεία του 3^ου τόμου της Εξόδου –και εν πολλοίς άγνωστα ένεκα του ιστορικού και ιδεολογικού ευνουχισμού που έχουν υποστεί τα γεγονότα της Μικράς Ασίας– βρίσκονται φυσικά στις αφηγήσεις των πρωταγωνιστών του δράματος. Γι’ αυτό, όποιος εστιάσει σε αυτές, θα διαπιστώσει το «ετεροβαρές» του πράγματος και θα «ανακαλύψει» την «αντιηρωική» πλευρά των γεγονότων. Για πολλούς, την καθ’ ημάς αλήθεια!

Ως εκ τούτου –και προς γνώση όλων όσων θα παραβρεθούν σήμερα στη διαμαρτυρία των Ποντιακών Σωματείων– αξίζουν της προσοχής, μερικές από τις πιο «χτυπητές» (μέσα στη διαφορετικότητά τους) αφηγήσεις.

Λέει μία γυναίκα από Βεζίρ Κιοπρού: Επειδή τα περνούσαμε καλά με τους Τούρκους και τις αρχές, γλιτώσαμε την εξορία… Κάνανε πολλές συστάσεις και είπαν πως είμαστε ακίνδυνοι, εγγυήθηκαν δε όλοι οι Τούρκοι… (σελ. 52)

Αμέσως μετά, στη σελίδα 53, ένας χωρικός από τον ίδιο καζά, αφηγείται: Ζούσαμε σαν τα κυνηγημένα ζώα μέσα στα δάση. Στις μάχες που γίνονταν χάθηκαν πολλοί δικοί μας. Στο τέλος δεν αντέξαμε από την πείνα και τις κακουχίες. Άλλοι παραδόθηκαν και άλλοι προσπάθησαν να καταφύγουν στη Ρωσία…

         

Στη δικιά του αφήγηση, ο γραμματέας της Μητρόπολης Χαλδίας, λέει: οι ντόπιοι Τούρκοι, καίτοι εθνικόφρονες (δηλαδή κεμαλικοί), πολλά παθόντες υπό των Αρμενίων, υπεδέχθησαν ημάς μετά χαράς και ως επαγγελματίας και μας απεκάλουν διά της προσωνυμίας Ρουμ-ογλού αντί του Κιαφίρ και Κιαβούρ, τας οποίας μετεχειρίζοντο διά τους Αρμενίους. Όλοι εύρομεν εργασίας και εκερδίζομεν τον άρτον μας. Πολλοί δε έπεμπον χρήματα και εις τας οικογενείας των εκείθεν…

Ο ίδιος, στο βιβλίο του Γεωργίου Κανδηλάπτη-Κάνις Η ζωή μου, θα αφηγηθεί: Τον χειμώνα του 1918-19, πείνα εθέριζε τας εργατικάς τάξεις και πολλοί, ως εκ της ελλείψεως εργασίας και της χορτοφαγίας, επρήζοντο εις το πρόσωπον και ένα μήνα το πολύ μετά την προσβολήν της ασθενείας απέθνησκον…

Αυτά και άλλα πολλά «τεκμήρια ξεριζωμού», θα βρει ο αναγνώστης του 3^ου τόμου της Εξόδου. Το αν τώρα, «πίσω» από τη συγκίνηση, καταφέρει να «δει» και τις αιώνιες παθογένειες των φυλών, τότε ίσως αντιληφθεί και το «εθνικιστικό μείγμα» που παράγουν οι διάφοροι… ξεσηκωμοί! Αυτοί της «μιας αλήθειας»!